- Νιου Χαμσάιρ
- (New Hampshire). Πολιτεία (24,032 τ. χλμ., 1.259.181 κάτ. το 2001) των βορειοανατολικών ΗΠΑ στο διαμέρισμα της Νέας Αγγλίας· βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό στα ΝΑ και συνορεύει με τον Καναδά στα Β και με τις ομόσπονδες Πολιτείες Μέιν στα Α, Βερμόντ στα Δ και Μασαχουσέτη στα Ν. Πρωτεύουσά της είναι η Κόνκορντ. Το έδαφος είναι ελαφρά κυματοειδές στα ΝΑ και ορεινό στα Β, όπου υψώνονται τα Λευκά Όρη (Όρος Ουάσινγκτον, 1.914 μ.), μέρος του συστήματος των Αππαλαχίων· ολόκληρο το δυτικό τμήμα διασχίζεται από τα υψίπεδα της Νέας Αγγλίας, όπου η δράση των παγετώνων του τεταρτογενούς έχει σχηματίσει εντυπωσιακές βαθιές κοιλότητες και έχει αποθέσει σημαντικό μοραινικό υλικό· σε αυτήν τη ζώνη υψώνεται το Μόναντνοκ (965 μ.), ένα χαρακτηριστικό όρος που έδωσε την ονομασία του σε όλα τα ανάγλυφα που διαμορφώθηκαν από τη μεγάλη αντίσταση, την οποία αντιτάσσουν μερικά πετρώματα στους εξωγενείς αποσυνθετικούς παράγοντες σε σχέση με τα πετρώματα των γύρω εδαφών. Αρκετά πλούσια είναι η επιφανειακή υδρογραφία· κυριότεροι ποταμοί είναι ο Κονέκτικατ, ο Μέριμακ και ο Αντροσκόγκιν, που εκβάλλουν όλοι στον Ατλαντικό.
Το κλίμα είναι ψυχρό με δριμείς χειμώνες και μάλλον δροσερά και πολύ σύντομα καλοκαίρια· οι βροχοπτώσεις, άφθονες στα Λευκά Όρη (1.300 χιλιοστά), αλλά ελαττώνονται στα Ν, στις πιο χαμηλές ζώνες, όπου δεν ξεπερνούν τα 800 χιλιοστά.
Στην οικονομική ζωή του N.X. σημαντικό ρόλο παίζει η εκμετάλλευση των δασών, που περιλαμβάνουν κυρίως κωνοφόρα· αντίθετα, η γεωργία έχει μικρότερη σημασία, εξαιτίας του ψυχρού κλίματος και της μικρής γονιμότητας των πεδιάδων: καλλιεργούνται κτηνοτροφικά φυτά (που τροφοδοτούν την κτηνοτροφία βοοειδών), σίκαλη και άλλα δημητριακά, κηπευτικά και φρούτα. Η βιομηχανία όμως αποτελεί την κυριότερη πλουτοπαραγωγική πηγή και είναι σημαντική κυρίως στους κλάδους υπόδησης, υφαντουργίας, ειδών διατροφής, ξυλείας και χαρτοποιίας. Πολύ ανεπτυγμένος είναι ο τουρισμός, χάρη στις ανέσεις που παρέχουν τα διάφορα κέντρα παραθερισμού και χειμερινών σπορ, ιδιαίτερα στη ζώνη των Λευκών Ορέων.
Κυριότερες πόλεις είναι επί του Μέριμαν, η πρωτεύουσα Κόνκορντ (36.006 κάτ.), η Μάντσεστερ (99.567 κάτ.), το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο της Πολιτείας, και η Νάσουα, στον Ατλαντικό, η Πόρτσμαθ, μοναδικό λιμάνι του N.X., και η Μπέρλιν, έδρα μεγάλων εργοστασίων χαρτοποιίας στους πρόποδες των Λευκών Ορέων.
Η παράκτια ζώνη εξερευνήθηκε στις αρχές του 17ου αι. (ο Γάλλος Σαμουέλ ντε Σαμπλέν την επισκέφτηκε το 1605) και ο πρώτος αγγλικός οικισμός χρονολογείται από το 1623· το 1679 το Ν.Χ. έγινε βασιλική επαρχία και αποικίστηκε προοδευτικά, αν και η διείσδυση προς το εσωτερικό εμποδίστηκε από την αντίσταση των Ινδιάνων και από τις αντιξοότητες του κλίματος και του περιβάλλοντος. Η χώρα ανακήρυξε την ανεξαρτησία της το 1776 (υπήρξε μια από τις 13 ιδρυτικές Πολιτείες) και το 1788 προσχώρησε στην Ένωση.
Το Καπιτώλιο της Κόνκορντ, πρωτεύουσας του Νιου Χαμσάιρ των ΗΠΑ, το οποίο υπήρξε έδρα της συντακτικής συνέλευσης της Πολιτείας κατά τον πόλεμο της ανεξαρτησίας.
Το έδαφος της πολιτείας Νιου Χαμσάιρ των ΗΠΑ καλύπτεται κατά μεγάλο μέρος από τεράστια δάση, η εκμετάλλευση των οποίων παρουσιάζει σημαντική οικονομική σημασία για τη χώρα. Στη φωτογραφία, γρανιτικό επιφανειακό πέτρωμα στα Λευκά Όρη, που αποτελούν το βόρειο τμήμα των Απαλαχίων.
Dictionary of Greek. 2013.